Prowizja za udzielenie pożyczki może być niedozwolona. Sąd Najwyższy staje po stronie konsumentów

Sąd Najwyższy uchwalił, że prowizja za udzielenie pożyczki, nieprzekraczająca ustawowych limitów, może zostać uznana za niedozwolone postanowienie umowne. To wyraźne opowiedzenie się po stronie konsumentów, którzy zostali zobowiązani do zapłaty zawyżonych kosztów w wyniku zawarcia umowy pożyczki. Dowiedz się, co postanowił Sąd Najwyższy.

Co postanowił Sąd Najwyższy?

W dwóch uchwałach, które zapadły w Izbie Cywilnej SN (w dn. 26 i 27 października 2021 r.) Sąd Najwyższy orzekł, że pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego mogą zostać uznane za niedozwolone postanowienia umowne, niewiążące konsumenta. Dotyczy to kosztów, które nie przekraczają nawet limitu, jaki został ustalony dla tego rodzaju kosztów w art. 36a ustawy z dn. 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.

Ponadto Sąd Najwyższy uchwalił, że prowizja nie stanowi świadczenia głównego na gruncie umowy pożyczkowej. Stąd też nie istnieją żadne przeszkody, by podlegała ona ocenie przez pryzmat przepisów Kodeksu cywilnego, które dotyczą niedozwolonych postanowień umownych.

Czy koszty pożyczki powinny przewyższać jej wartość?

Pytania prejudycjalne zostały skierowane do Sądu Najwyższego przez Sąd Okręgowy w Poznaniu na kanwie konkretnego procesu, dotyczącego sytuacji, w której pomiędzy stronami została zawarta umowa pożyczki na kwotę 9 tysięcy złotych na okres trzech lat, spłacana w równych ratach miesięcznych. Osoba, która wzięła pożyczkę, zobowiązała się do spłaty 19,4 tysiąca złotych. Koszt całkowity pożyczki został zaś określony na 10,4 tysiąca złotych.

Koszty pozaodsetkowe obejmowały:

• opłatę przygotowawczą w wysokości 129 złotych,
• wynagrodzenie prowizyjne w wysokości 7,7 tysiąca złotych,
• wynagrodzenie za przyznanie pożyczkobiorcy tzw. Twojego Pakietu w wysokości 1100 złotych.

Warto również dodać, że zanim pożyczkodawca zdecydował się skierować sprawę do sądu, konsument spłacił już ok. 4 tysiące złotych.

Rozpoznający tę sprawę Sąd Rejonowy zasądził na rzecz pożyczkodawcy kwotę 7,3 tysiąca złotych. Uznał bowiem, że prowizja oraz opłata za Twój Pakiet w wysokości zastrzeżonej w umowie naruszały przepisy o odsetkach maksymalnych. Prowizja była prawie tak wysoka, jak kwota samej pożyczki. Co więcej, powód nie był w stanie wykazać, dlaczego opłata prowizyjna została określona właśnie na takim poziomie.

Jak argumentowa swoją decyzję Sąd Rejonowy? Otóż opierał się na tym, że w orzecznictwie przyjmuje, iż zastrzeganie przez instytucje parabankowe wysokich prowizji to sposób na obejście przepisów o odsetkach maksymalnych. W związku z tym w żadnym stopniu nie może być wiążące dla konsumenta, który jest słabszą stroną umowy. Sąd Rejonowy ocenił, że prowizja nie powinna przekraczać 10% wartości pożyczki, co w tej sytuacji oznacza kwotę 900 zł.

Odwołanie od wyroku Sądu Rejonowego – co dalej?

W związku z tym, że pożyczkodawca nie zgodził się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, złożył apelację od wyroku Sądu I instancji. Wówczas sprawa trafiła do Sądu Okręgowego w Poznaniu. Sąd II instancji podczas badania tej sprawy wyraził wątpliwość, czy w sytuacji rozwiązania umowy pożyczki na skutek wypowiedzenia dokonanego przez pożyczkodawcę w związku z zaległościami w spłacie pożyczki, świadczenie określone w umowie pożyczki jako „wynagrodzenie prowizyjne” lub „prowizja” stanowi pozaodsetkowy koszt kredytu, który ulega obniżeniu i dostosowaniu do czasu obowiązywania umowy zgodnie z wzorem zawartym w art. 36a ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim.

Sąd Okręgowy skierował także zapytanie do Sądu Najwyższego. Pytał w nim, czy prowizja powinna zostać uznana za świadczenie główne na gruncie umowy pożyczki oraz czy w przypadku, kiedy wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, ujętych w zawartej z konsumentem umowie pożyczki, nie przekracza ich maksymalnego pułapu wyznaczonego w art. 36a tej ustawy, dopuszczalne jest badanie postanowień umowy przewidujących składniki pozaodsetkowych kosztów kredytu oraz ich wysokość z punktu widzenia niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 385 § 1 Kodeksu cywilnego.

Co ciekawe, instytucje finansowe w sporach z konsumentami nagminnie powołują się na okoliczność, zgodnie z którą pozaodsetkowych kosztów pożyczki, jak i kredytu w postaci chociażby prowizji nie można uznać za niedozwolone postanowienia umowne, nawet jeśli zostałyby zastrzeżone w wysokości 100% kwoty udzielonej pożyczki, skoro ustawodawca poprzez wzór zawarty w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, dopuścił prawną możliwość zastrzegania dodatkowych opłat we wskazanej wysokości.

Ponadto często przedstawiane są także argumenty dotyczące tego, że pozaodsetkowe koszty pożyczki wyłączone są spod możliwości badania ich pod kątem niedozwolonych postanowień umownych, gdyż na gruncie umowy pożyczki stanowią główne świadczenie i sformułowane zostały w sposób jednoznaczny, niepozostawiający wątpliwości co do wysokości przewidzianej opłaty oraz obowiązku jej uiszczenia, wskazanego zazwyczaj na pierwszej stronie umowy.

Pytania Sądu Okręgowego w Poznaniu skierowane do Sądu Najwyższego obrazowały wątpliwości, które powodowały duże rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych. Warto pamiętać, że dotąd sądy, które oceniały charakter, jak również wysokość prowizji w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami, zajmowały odmienne od siebie stanowiska. Właśnie dlatego nie ma jednolitej linii orzeczniczej w tym zakresie.

Stanowisko Sądu Najwyższego – opowiedzenie się po stronie konsumentów

Na mocy uchwał Sądu Najwyższego w sprawach o sygn. akt III CZP 43/20 i III CZP 42/20, wynagrodzenie prowizyjne pobierane z tytułu udzielenia pożyczki, do której mają zastosowanie przepisy ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, nie jest świadczeniem głównym w rozumieniu art. 385 § 1 Kodeksu cywilnego. Nie istnieją więc przeszkody, aby sąd zbadał treść postanowienia zastrzegającego prowizję przez pryzmat przepisów o postanowieniach abuzywnych.

Co więcej, także w sytuacji, kiedy pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego nie przekraczają wysokości określonej w art. 36a, sąd ma prawo ocenić, czy postanowienia określające dodatkowe koszty stanowią niedozwolone postanowienia umowne.

Postanowienie Sądu Najwyższego w sprawie prowizji za udzielenie pożyczki – podsumowanie

Rozstrzygnięcia zawarte we wskazanych uchwałach Sądu Najwyższego są korzystne dla pożyczkobiorców. To dobra wiadomość, ponieważ sytuacja życiowa oraz nieświadomość własnych praw bardzo często jest wykorzystywana przez nieuczciwych pożyczkodawców, nastawionych na jak największe zyski.

Jeżeli przydarzyła Ci się podobna sytuacja, w której to pożyczkodawca wystąpił przeciwko Tobie z powództwem o zapłatę z tytułu niespłaconej umowy pożyczki lub też jeżeli spłaciłeś umowę, w której znajdowały się postanowienia, które spełniają cechy klauzul abuzywnych, skorzystaj z pomocy dla zadłużonych. Znajdź kancelarię, która specjalizuje się w obronie praw konsumenta w procesach wytaczanych przez nieuczciwych pożyczkodawców, jak również w dochodzeniu kwot niesłusznie pobranych przez pożyczkodawców tytułem dodatkowych opłat związanych z udzieleniem pożyczki, zastrzeżonych w rażąco wygórowanej wysokości.